اوتیسم نوعي اختلال است كه با تعاملات و ارتباطات اجتماعي مختلف همراه با رفتارهاي تكراری و تمايلات محدود رشدی تعريف مي شود . تقريباً 6 ٪درصد از جامعه  دچار این اختلال است .اوتيسم  یکی از شايعترين بيماري هايی است که علائم آن  در دوران كودكي خود را نشان میدهد که بدنبال آن  نقايص جدي در دوران بزرگسالي بروز میکند . براساس آمار سال 2014 ، افراد مبتلا به اختلال اوتيسم در آمريكا از هر 68 كودك يك نفر و در  ايران 1 در 150 نفر گزارش شده است، كه اين آمار در حال افزايش است و آمار فراواني اين اختلال در پسران 5 برابر دختران است. كودكان اوتيستیک دچـار اختلال در ارتبـاط كلامـي و غيركلامي،  تعامل اجتمـاعي ،علايق، فعاليتهـا و تخيـل هسـتند. سبب شناسی این اختلال هنوز مورد بررسی است.

اوتيسم طيــفی وسيعي از اختلالات روانپزشكي و پزشكي شامل انواع  مشكلات حسي و حركتي، رفتارهاي كليشـه اي و وسواسـی، مشـكلات زبـاني، مشـكلات اجتماعي و طيف را شامل می شود. میتوان گفت  اوتيسم یک  اختلال ژنتيكي است كـه تعامل چندين ژن در ايجـاد آن نقـش دارد .  سه ويژگي اصلي مربوط به مشکلات  كودكان مبتلا به اختلال طيف اوتيسم تنها برقراري تعاملات اجتماعي، برقراري ارتباط و رفتارهاي كليشه اي نیست. محققان مشكلات متعددي را در كنار سه ويژگي اصلي اين اختلال ذكر كرده اند.

هدف از تمرينات حس عمقي افزايش فعاليتهاي سيستم عصبي است. که میتوان گفت تمرينات حس عمقي، يك روش عملي برای تكامل و پيشرفت فعالیت های حسي و حركتي است . به نظر ميرسد كه  این تمرينات فرد را قادر ميسازد تا فعاليتش را افزايش يا كاهش دهد  بطوریکه بازده فعاليتش با همة كاركردهاي سيستم عصبي مركزي هماهنگ شود، که در نهایت این تمرینات ميتواند سبب بهبود رشد مهارتهاي حركتي كودكان اوتيسم شود. سيستم عصبي مركزي ميتواند اطلاعات حسهاي مختلف را يكپارچه ساخته و شخص را قادر ميسازد تا به محيط پيرامون خود عكس العمل مناسب نشان دهد و به او اجازه ميدهد تا ميزاني از تجربه هاي حسي مختلف را تحمل كند و اطلاعات مربوط به حسهاي مختلف را به منظور آرامش دروني، توجه، يادگيري، هماهنگي حركات، كنشهاي دروني هدفمند نسبت به محيط پيرامون، يكپارچه سازد .

از مشكلات ديگر افراد مبتلا به اوتيسم، میتوان اختلالات شناختي را نام برد که با مشكلاتي در سيستم عصبي  همراه است.  افراد با اختلال طیف اوتیسم علاوه بر مشكلات متعدد در سيستم عصبي مشكلاتي در سيستم پردازش اطلاعات نیز دارند. براساس ديدگاه پردازش اطلاعات، حركات هماهنگ برای كاهش تداخل عصبي زمانی موفقیت آمیز است  که به  برنامة حركتي كلي تر يا تعامل صحيح بين سطوح بالاتر و پايينتر و افزايش سرعت گسترش اطلاعات بين سطوح منجر بشود . عدم عملكرد در هماهنگي با افزايش سن، اختلال در جنبة شناختي، ناتواني در ادراك و كاهش توانايي پردازش اطلاعات بستگی دارد.

با توجه به روند رو به رشد كودكان مبتلا به اين اختلال ،مطالعه ی ابعاد مختلف اين اختلال  بسیار لازم و ضروري به نظر ميرسد. درپژوهشهاي سالهاي اخير که در زمینه اختلالات طيف اوتيسم صورت گرفته است ، ضعف در حفظ ، برنامه ريزي حركتي، مهارتهاي  راه رفتن، انعطاف پذيري مفاصل، هماهنگي حركتي ، تعادل حركتي درشت و ظريف و سرعت حركت در اين طيف گزارش شده است . این پزوهش ها نشان دادند كه افراد مبتلا به اختلال اوتيسم در مهارت هماهنگي حركتي ضعيف ترند.

تمرينات حس عمقي روش عملي  جهت تكامل و پيشرفت عملكرد حسي و حركتي است که نشان میدهد سيگنالهاي حس عمقي از گيرندههاي مكانيكي مفاصل، عضلات، تاندونها و پوست در جهت كنترل سالم عصبي  ضروري تر است .سیگنالهای حس عمقي ، ورودي حسي را از گيرندههاي دوك عضلاني، تاندون و مفاصل دريافت كرده و موقعيت و حركت مفصل راتعيين ميكند و جهت، شدت و سرعت مفاصل را بهخوبي مشخص ميكند. اختلال در عملكرد حسي عضلات موجب كاهش دقت حس عمقي و اختلال در عملكرد حركتي موجب ضعف عضلاني ميشود.

گيرنده هاي حس عمقي ،اطلاعات مربوط به حس عمقي را که  شامل گيرنده هاي عضلاني، گيرنده هاي مفصلي و گيرنده هاي پوستي اند ، دربرمیگیرد.

در جریان این تحقیقات به اين نتيجه ميرسيم كه بسياري از  نقصان در مهارتهاي حركتي درشت و ظريف كودكان داراي اختلال طيف اوتيسم است. که متاسفانه تحقيقات اندكي به مطالعة تأثير تمرينات حس عمقي بر مهارت هماهنگي حركتي پرداخته اند.

عدم رشد طبيعي در مهارت های حركتي و اهميت هماهنگي حركتي در اجراي فعاليتهاي روزمره كودكان اوتيسم، كمبود مطالعات در زمينة اختلال هماهنگي اين افراد و عدم مطالعة اثرسنجي تمرينات حس عمقي بر هماهنگي حركتي ، در تعداد رو به افزون كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم  ، اين موضوع را به مسئله اي اساسي در جامعة كنوني و محيطهاي آموزشي تبديل كرده است.

بحث و نتيجه گيری

برخي تحقيقات در زمینه تأخيرهاي حركتي كودكان تأثير هشت هفته تمرينات حسی عمقي بر هماهنگي حركتي كودكان مبتلا به اختلالهاي طيف اوتيسم را تایید میکند. به عبارت ديگر،  اجراي موفقيت آميز برنامه هاي تمريني بر هماهنگي حركتي كودكان اوتيسم، به لحاظ آماري تأثيرگذار بوده است. که موجب كاهش تداخل عصبي، افزايش سرعت گسترش اطلاعات بين سطوح است .

ورزش و تمرين از مؤلفه هاي تأثيرگذار بر هماهنگي حركتي است كه موجب بهبود سيستم عصبي-عضلاني و افزايش عملكرد هماهنگي  رواني حركتي،بهبود وضعيت جسماني،  بهبود وضعيت رواني و خصوصيات اجتماعي اين افراد ميشود.

نتايج پژوهش ها نشان میدهد كه تمرينات توپي بر تعادل ايستاي كودكان با اختلالهاي طيف اوتيسم مؤثر است و این تمرینات  بيانگر اهميت اطلاعات بينايي و حس عمقي كف پا در كنترلوضعيت قامت بود و از آنجا كه كودكان اوتيسم بهدليل اختلال تأخير رشدي يا مشكلاتي در ساختار اعصاب مركزي، نوسانات وضعيتي بيشتري دارند، بنابراين تمرينات تعادلي پيشرونده ميتواند موجب بهبود اين نوسانات شود .

برنامه هایی با فعاليتهاي بدني برای رشد مهارتهاي حركتي كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه / بيش فعالي و كودكان اوتيسم نتایج مثبت را نشان داد که ميتواند سبب بهبود مهارتهاي حركتي در كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه و اوتيسم شود . اختلال طيف اوتيسم اختلالي فراگير است كه اگر به موقع تشخيص داده نشود و براي درمان آن اقدامي انجام نگيرد، ميتواند تأثير  منفی بسيار زيادي بر عملكرد كلي فرد در آينده بگذارد و چون ورزش و تمرين نقش بسيار مهمي در تكامل جسمي و روانشناختي كودكان دارد، توجه به مهارت هماهنگي حركتي كودكان اوتيسم ميتواند از اهميت بسزايي برخوردار باشد و اين اختلال را بهبود بخشد.

لینک منبع