علائم فشار پردازش حسی در کلاس درس و کاردرمانی آن
چیزی که من بارها و بارها از معلمان شنیدم این است که اطلاعات پردازش حسی مخصوصا برای محیط کلاس درس مناسب نیستند. ما به عنوان مربیان یا درمانگران، در اغلب اوقات باید مقدار زیادی اطلاعات عمومی را دستچین کنیم و ببینیم که چگونه باید با بیش از 25 کودکی که هر کدام با دیگری متفاوت است در کلاسهای درس برخورد نماییم.
از آنجایی که هر یک از ما انسانها به علائم حسی به طور متفاوتی پاسخ می دهیم، گنجاندن این مبحث در محدوده کلاس درس می تواند بسیار دشوار و چالش برانگیز باشد. بنابراین ما باید در ابتدا به این نتیجه برسیم که هر دانش آموز چگونه به علائم خاص پاسخ خواهد داد. امروز من قصد داریم در این مطلب به برخی از نشانه های فشار پردازش حسی بیش از حد که میتواند باعث واکنشهای نامناسبی در دانش آموزان شود اشاره کنم.
پردازش حسی چیست؟
پردازش حسي عبارت است از اینکه چگونه مغز علائم حسی هشت حس بدن و محيط اطراف را دريافت و دسته بندي کرده و به انها پاسخ می دهد. همه ما به این علائم به شیوه های مختلفی پاسخ می دهیم.
اما پاسخ افراطی (که به عنوان واکنش پذیری و یا حساسیت نیز شناخته میشود) زمانی اتفاق می افتد که کودکان به یک محرک حسی، پاسخ افراطی ای می دهند. کوچکترین حرکت، لمس یا صدا می تواند باعث شود که کودک یک رفتار بسیار منفی و خشونت امیز را از خود نشان دهد.
پاسخ کمتر از معمول ( که به عنوان حساسیت کمتر از معمول نیز شناخته می شود زمانی اتفاق می افتد که کودک محرک حسی کافی را دریافت نمی کند و به طور مداوم به جست و جوی ان می پردازد تا سطح "درست" و کاملی از ان را دریافت نماید. این رفتارها می توانند بر روی کودک تاثیر بگذارند زیرا کودک تا زمانی که سطح کافی از محرک را دریافت نکند قادر به تمرکز یا مشارکت در کار نیست.
پاسخ بسیار ضعیف – کودکانی که دچار این اختلال هستند واکنش اندکی را به محرک حسی نشان می دهند. بنابراین به محرک حسی بالاتر از حد متوسط برای دریافت پاسخ نیاز دارند. آنها می توانند "تنبل" یا "خسته" به نظر ایند.
این سیستم که دارای پاسخهای " شدید” “کمتر از معمول” و یا “ضعیف " است می تواند در کودکان مختلف مشاهده شود. بعضی مواقع نیز ممکن است که شما بسته به فعالیت در حال انجام، همه پاسخ های این نوع سیستم حسی را مشاهده کنید. در واقع ممکن است که کودک به برخی محرک ها واکنش افراطی را نشان دهد و نسبت به سایر محرک ها پاسخ های کمتر از معمول و یا ضعیف - را از خود بروز دهد.
فشار حسی چیست؟
فشار حسی زمانی اتفاقی می افتد که مغز مملو از محرکهای حسی وارد شده باشد و به مبارزه با انها پرداخته و یا در مقابلشان تسلیم شود. در طول زمان، مغز تمام عملکردهای "غیر ضروری" فوق العاده بالای خود را کنار گذاشته تا بتواند به بقای خود ادامه دهد. هنگامی که یک کودک به نقطه بحران حسی می رسد، نمیتوان فقط با صحبت کردن او را ارام کرد. مغز آنها در این حالت خاموش شده و فقط سعی دارد زنده مانده و از حالت خطر دور شود.
در چنین شرایطی کودک آمادگی فوران حسی را دارد، بنابراین درمانگران باید این وضعیت را درک کرده و با در پیش گرفتن استراتژی ها و فعالیت های مناسب به آنها در کنترل خودشان کمک کنند. اجازه دهید به بعضی از این علائم و آنچه که ممکن است در یک محیط کلاس درس اتفاق بیفتد نگاهی بیندازیم..
وقتی که هر یک از این پاسخ ها را دریافت کردید، باید به پزشک مراجعه کنید
1- به نظر می رسد که سطح فعالیت و یا واکنش کودک در طول یک فعالیت نرمال بالاتر از حالت عادی است (هیجان بیش از حد)
شما ممکن است پس از یک کار و یا فعالیت جدید متوجه این موضوع شوید. علاوه بر این، چنین واکنش هایی می تواند پس از فعالیت های حرکتی عمده مانند کارهای سنگین و یا ورودی های حسی- جنبشی (چرخش، پریدن ، تاب خوردن) قابل مشاهده باشد. اما در واقع این نوع واکنش ها پس از هر نوع محرکی قابل مشاهده هستند، و بسته به اینکه چه مدت طول می کشد تا سیستم پردازش حسی کودک، اطلاعات را پردازش کند واکنش می تواند شدیدتر باشد. در کل واکنش هر کودک به سیستم متفاوت خواهد بود.
2- کودک، گیج، حواس پرت و پریشان به نظر می رسد
هنگامی که شما این علائم را در کودک تشخیص دادید، باید دانش آموز را به محلی آرام ببرید تا بتواند خود را بازیابی کند. سعی کنید دستورالعمل ها را به بخش های کوچکتری تقسیم کنید یا به جای دستورالعمل های شنوایی از دستورالعمل های بصری استفاده کنید.
3- ممکن است کودک احساس تهوع و استفراغ داشته باشد
کودک ممکن است در فعالیت های حرکتی عمده یا در مقابل محرک های حسی- جنبشی یا احساس عمقی دچار چنین احساساتی شود. چرخش ، ترس از برداشتن پای خود از روی زمین، ترس از ارتفاع و غیره می تواند این نوع پاسخ را به همراه داشته باشد.
4- سرخ شدن، رنگ پریدگی، یا عرق کردن ناگهانی
در چنین شرایطی باید فعالیت را متوقف کرده و کودک را به فضای ایمن و آرامی ببرید. خوردن مایعات سرد به خنک شدن و ارام شدن بدن کمک می کند
5- نفس کشیدن سریع و یا نفس کشیدن کند و بریده بریده
بلافاصله فعالیت را متوقف کنید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید. به کودک بگویید که نفس عمیق و آرام بکشد
6- کاهش یا افزایش تن ماهیچه ای
چنین احساسی می تواند شبیه به سست شدن ناشی از دست پاچگی بوده و با تشدید ترس در دانش آموز نمایان شود. ماهیچه های کودک در شرایط فوران احساسی ممکن است سفت شده و لذا منتقل نمودن او به یک فضای ارام دشوار خواهد بود.
7- لرزش
ممکن است با افزایش فشارها یک دانش آموز شروع به لرزش کرده و، احساس ضعف یا ناتوانی کند، زیرا زانوها یا پاهایش از کنترل او خارج می شوند.
8– چشمان بی احساس یا علائم تشنج
فعالیت را بلافاصله متوقف کنید و دانش آموز را به موقعیت و فضای امنی منتقل کنید. با توجه به سیاست ها و پروتکل های مدرسه، به پزشک متخصص مراجعه نمایید. اگر دانش آموز سابقه تشنج یا بیماری قلبی دارد، از هرگونه حرکت چرخشی اجتنای نمایید
9- خواب آلودگی / خستگی
دانش آموز ممکن است پس از انجام یک فعالیت خاص (مانند فعالیت های گروهی یا حتی ورزش) به خواب یا یک چرت کوتاه نیاز داشته باشد
10- بی خوابی
ممکن است والدین کودک بگویند که کودک خواب ارامی نداشته و شب ها به سختی به خواب می رود. نداشتن خواب کافی نیز می تواند منجر به پاسخ های احساسی شدید شود، بنابراین اگر کودک بعد از یک اتفاق خاص، خواب راحتی ندارد، والدین باید حتما این موضوع را به معلمان اطلاع دهند.
11- تحریک پذیری و / یا فوران عصبانیت
هنگامی که مغز ما انسان ها تصور می کند که در معرض خطر مستقیمی قرار دارد، فعالیت خود را افزایش داده و یکی از واکنش های مبارزه، تسلیم و یا فریز شدن را از خود نشان می دهد. شما ممکن است متوجه شوید که دانش آموزتان به شدت مظطرب و عصبانی است به حدی که نمی توان با او صحبت کرد. تمرین تکنیک های خودتنظیمی تا زمانی که دانش آموز آرام شود و سپس انتقال او به یک فضای امن و آرام می تواند موثر باشد.
12- متوقف شدن و اجتناب از شرکت در هر فعالیتی
دانش آموز ممکن است از شرکت در هر گونه فعالیتی اجتناب نموده و یا دچار فوران احساسی شود. اگر امتناع از مشارکت به احساسات کودک مرتبط باشد، نباید او را وادار به این کار کنید چرا که این کار می تواند شرایط را پیچیده تر کند.
13- تماس چشمی ضعیف
تماس چشمی ضعیف می تواند دلایل زیادی داشته باشد، اما هنگامی که این مشکل با دیگر اختلالات همراه شود میتواند به دلیل افزایش فشار احساسی باشد. برای بعضی از دانش آموزان، برقراری تماس چشمی با افراد مختلف می تواند سبب واکنش بیش از حد شود. بنابراین عدم برقراری تماس چشمی نباید به عنوان توجه نکردن به درس در نظر گرفته شود.
14- پوشاندن چشم ها در مقابل نورهای شدید
کاهش نور یا خاموش کردن چراغ یا داشتن عینک آفتابی برای خارج از خانه و یا در جایی که چراغ های زیادی روشن است می تواند مفید باشد
15- پوشاندن گوش ها در برابر صداهای بلند و شدید
نمی توان جلوی سر و صدای بلند را گرفت، اما تا آنجا که ممکن است باید، دانش آموزان را از هر گونه صدای بلندی دور نگاه دارید. داشتن هدفون و یا گوش بند می تواند برای جلوگیری از شنیدن صداهای بلند مفید باشد
16- اجتناب از لمس شدن توسط دیگران
چنین کودکی به یک فضای آرام نیاز دارد و باید در بخش جداگانه ای از کلاس( معمولا نزدیک به تخته) بنشیند. اینگونه دانش آموزان به فضای شخصی خاص خود نیاز دارند.
17- تغییر مداوم کار بدون تمام کردن هیچ کدام
داشتن یک برنامه منظم در ابتدای روز می تواند برای کودکانی که حس می کنند تحت فشار کارهایی که باید انجام دهند قرار دارند مفید باشد.
18- بی قراری و بی ثباتی
ارائه برنامه ها و یا بازی های مشغول کننده ی ذهن می تواند به متمرکز نمودن توجه این کودکان کمک کند.
به هرحالت فشار حسی بیش از حد در محیط کلاس و یا حتی محیط هایی که بچه ها بیشتر هستند،میتواند کودکان را مبتلا به اختلالات حسی نماید که در این زمینه کاردرمانگران می توانند کمک های خودشان را انجام دهند.مرکز کاردرمانی آریان با دیدگاه تخصصی در زمینه اختلالات پردازش حسی فعالیت خودرا شروع کرده است و برای انواع مختلف این نوع از اختلالات برنامه ریزی های ویژهای دارد.